PCPR Przeworsk

Program Opieki Nad Dzieckiem i Rodziną w Powiecie Przeworskim na lata 2005-2015

Reforma ustroju terytorialnego państwa wywołała istotny wpływ na wszystkie dziedziny życia społecznego. Część społeczeństwa stanęła w obliczu trudności z odnalezieniem się w nowej rzeczywistości. Dlatego tak ważną rolę pełni pomoc społeczna. Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku daje podstawy do planowania pomocy społecznej i rozwiązywania problemów pomocy społecznej na szczeblu powiatowym, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób i grup szczególnego ryzyka. Jako priorytet w rozwiązywaniu problemów społecznych Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Przeworsku stawia opracowanie – zbudowanie powiatowego programu opieki nad dzieckiem i rodziną.

Służby opieki nad dziećmi oraz służby pomocy dziecku i rodzinie działają we wszystkich krajach Unii Europejskiej zazwyczaj na poziomie lokalnym, a więc jak najbliżej dziecka i rodziny. W Polsce, mimo oczywistych zobowiązań podjętych ratyfikacją Konwencji o Prawach Dziecka kwestie te nie zostały dotąd właściwie podjęte.

Jak dowodzą informacje prasowe i badania, większość interwencji na rzecz dzieci podejmowana jest zbyt późno, niejasne są kompetencje poszczególnych specjalistów, pracownicy socjalni nie są właściwie przygotowani do pracy z dziećmi i rodzinami, nie posiadają dostatecznej wiedzy w kwestii rozpoznawania zagrożeń. Decyzje dotyczące opieki podejmują sądy rodzinne polegające zwykle na własnych służbach (policja, kuratorzy, ośrodki diagnostyczne), co w wielu przypadkach opóźnia proces interwencji a ponadto wyklucza i piętnuje rodziców (ograniczenie władzy rodzicielskiej).

Istnieje jeszcze wiele nieprawidłowości w systemie kierowania dziecka do placówki, np. decyzje o umieszczeniu dziecka w placówce lub innej formie opieki nie są poprzedzone diagnozą sytuacji rodzinnej i wsparciem rodziny w wypełnieniu funkcji wychowawczej, procedura prawna związana z wypisaniem dziecka z placówki do np. rodziny adopcyjnej jest zbyt długa. Dzieci zbyt późno otrzymują pomoc, często niepotrzebnie kierowane są do instytucji opieki, bądź też niejako automatycznie sąd orzeka o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej tworzonej przez dziadków. Podejmowane interwencje nie służą dzieciom i nie rozwiązują problemów rodzin a pokaźnie obciążają budżet i tworzą negatywny obraz pomocy społecznej. Mimo wszelkich zasobów i możliwości w Polsce nadal brakuje alternatywnych modeli pomocy dziecku i rodzinie. Dotychczasowy system opieki bazuje na zapewnieniu dziecku pomocy i opieki w oderwaniu od rodziny, a praca z rodzinami nie jest objęta rozwiązaniami systemowymi. Póki rodzina jest dysfunkcyjna, lecz jeszcze nie patologiczna jej siłę należy wykorzystać, próbując zmieniać od wewnątrz kierunki działania. Takie właśnie podejście charakteryzuje najbardziej nowoczesne, prorodzinne systemy opieki w krajach zachodnich. Na bazie długiej tradycji pracy socjalnej zaczęto tam rozwijać wielozakresową pomoc rodzinie, obejmującą także pomoc psychologiczno-pedagogiczną nastawioną na utrzymanie podstawowych funkcji opiekuńczych i wychowawczych wobec dzieci. Charakterystyczne dla niej są działania podejmowane w domu oraz metody szkolenia rodziców.

Najbardziej skuteczne formy pomocy dziecku nie tyle koncentrują się na nim, ile na rodzinie. Zasada ta, jest tym ważniejsza, im dziecko młodsze a rodzina, mimo rozwijających się dysfunkcji, ma jeszcze co najmniej nikły potencjał do pozytywnych zmian.

Rola rodziny akcentowana jest mocno w preambule Konwencji Praw Dziecka. Uznaje ona rodzinę za „podstawową komórkę społeczeństwa oraz naturalne środowisko rozwoju i dobra jej wszystkich członków, a w szczególności dzieci, powinna być otoczona niezbędną ochroną oraz wsparciem, aby mogła w pełnym zakresie wypełniać swoje obowiązki w społeczeństwie”. Uznaje ponadto, że „dziecko dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia”.

Przygotowanie Powiatowego Programu Opieki nad Dzieckiem i Rodziną poprzedzono spotkaniami roboczymi, w których wzięli udział przedstawiciele Policji, Sądu Rodzinnego, Szkół Podstawowych, Gimnazjalnych, Radni Powiatu Przeworskiego, Przedstawiciele Starostwa Powiatowego w Przeworsku, Przedstawiciele Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Przedstawiciele Ośrodków Pomocy Społecznej z terenu Powiatu Przeworskiego, Dyrektor Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Przeworsku, Dyrektor Domu dla Dzieci w Łopuszce Małej. Wymienione osoby oraz instytucje występować będą w programie jako partnerzy w realizacji proponowanych działań. Podczas spotkań wypracowano założenia do Powiatowego Programu Opieki nad Dzieckiem i Rodziną.

Głównym celem programu jest wypracowanie nowego modelu opieki i interwencji na rzecz dziecka i rodziny zagrożonych w środowisku lokalnym.

Chcemy, aby cele strategiczne Powiatowego Programu Opieki Nad Dzieckiem i Rodziną były zgodne ze standardami europejskimi wynikającymi z wytycznych zawartych w rekomendacjach i rezolucjach Rady Europy, t.j. aby:

– umieszczenie dziecka poza rodziną stało się czynnością ostateczną,
– umieszczenie dziecka poza rodziną stało się czynnością doraźną,
– umieszczenie dziecka poza rodziną stało się czynnością dopuszczalną tylko
w rodzinach zastępczych lub w placówkach rodzinnopodobnych.

Cele szczegółowe, jakie sobie stawiamy to:

1.   Wspieranie wychowania dzieci w rodzinie i środowisku, dostęp do usług specjalistycznych, poradnictwo.
2.   Kreowanie i koordynowanie działań na rzecz aktywizacji dzieci i młodzieży.
3.   Zapobieganie umieszczaniu dzieci poza rodziną .
4.   Inicjowanie i koordynowanie pomocy rodzinie .
5.   Zapewnienie właściwej opieki  w sytuacji konieczności umieszczenia dziecka poza rodzina naturalną .
6.   Kreowanie działań zmierzających do powrotu dziecka do rodziny naturalnej i środowiska (reintegracja rodziny).

DIAGNOZA SYTUACJI W POWIECIE PRZEWORSKIM W ASPEKCIE PROBLEMÓW OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ.

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w zakresie opieki nad dzieckiem kieruje się zapisami ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. (Dz.U.Nr 64 z dnia 15 kwietnia 2004r. z późn.zm.) oraz aktami wykonawczymi:

1.   Rozporządzenie MPS z dnia 18.10.2004r. w sprawie rodzin zastępczych,
2.   Rozporządzenie MPS z dnia 14.02.2005r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych,
3.   Rozporządzenie MPS z dnia 14.12.2004r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie.
4.   Rozporządzenie MPS z dnia 05.11.2004r. w sprawie określenia zryczałtowanej kwoty na utrzymanie dziecka oraz stawek na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej.

Rozdział „Opieka nad rodziną i dzieckiem” zawarty w ustawie o pomocy społecznej nakłada na powiatowe centra pomocy rodzinie obowiązek udzielenia pomocy rodzinie mającej trudności w wypełnianiu swoich zadań oraz dziecku poprzez:

– poradnictwo rodzinne;
– terapię rodzinną rozumianą jako działania psychologiczne, pedagogiczne i socjologiczne, mające na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełnienia jej zadań;
– pracę socjalną;
– zapewnienie dzieciom opieki i wychowania poza rodziną;

Rodzina winna otrzymać pomoc w szczególności przez działania:

– specjalisty przygotowanego do pracy z rodziną środowisku lokalnym,
– placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego,
– innych podmiotów, których działanie daje potrzebne wsparcie dziecku i rodzinie.

W celu wsparcia funkcji opiekuńczych rodziny dziecko winno być objęte opieką i wychowaniem w następujących rodzajach placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego:

1)   opiekuńczej, prowadzonej w formie kół zainteresowań, świetlic, klubów, ognisk wychowawczych, które pomagają dzieciom w pokonywaniu trudności szkolnych i organizacji czasu wolnego;

2)   specjalistycznej, w której jest realizowany program psychokorekcyjny lub psychoprofilaktyczny; w tym terapia pedagogiczna, psychologiczna, rehabilitacja, resocjalizacja.

W przypadku, gdy wsparcie kierowane dla rodzin naturalnych w sprawowaniu opieki nad dzieckiem okaże się nieskuteczne należy zapewnić dziecku opiekę w rodzinie zastępczej bądź w placówce opiekuńczo – wychowawczej. Nasze założenia w programie dążyć będą do wypierania opieki w placówkach opiekuńczo – wychowawczych przez różnorodne rodzinne i rodzinnopodobne formy opieki nad dziećmi.

W Powiecie Przeworskim dotychczasowa rodzinna opieka zastępcza oparta jest głównie na osobach spokrewnionych. Funkcjonuje 40 rodzin zastępczych spokrewnionych, w których przebywa 76 dzieci oraz 4 rodziny zastępcze niespokrewnione. Przyczyną ustanowienia przez Sąd Rodzinny w Przeworsku rodzin zastępczych było:

– porzucenie dziecka przez rodziców – 8 rodzin,
– alkoholizm – 8 rodzin,
– bezrobocie -2 rodziny,
– sieroty zupełne- 4 rodziny,
– choroba rodziców – 11 rodzin,
– wyjazd rodziców za granice – 3 rodziny,
– niepełnoletni rodzice – 2 rodziny.

Średnio w roku (dane z ostatnich trzech lat) Sąd Rodzinny w Przeworsku wydaje 8 postanowień dotyczących ustanowienia rodziny zastępczej i powierzenie jej opieki nad dzieckiem.

Na terenie Powiatu Przeworskiego działa jedna placówka opiekuńczo-wychowawcza o charakterze socjalizacyjnym. Jest to placówka niepubliczna prowadzona przez Fundację Pomocy Młodzieży im. Jana Pawła II „Wzrastanie” z siedzibą w Łopuszce Małej. W placówce tej przebywa 42 dzieci w tym 15 dzieci z Powiatu Przeworskiego oraz 27 dzieci z innych Powiatów.

Ponadto na terenie innych Powiatów w placówkach opiekuńczo-wychowawczych przebywa 10 dzieci pochodzących z Powiatu Przeworskiego.

Przyczyny kierowania dzieci przez Sąd Rodzinny w Przeworsku do placówek opiekuńczo-wychowawczych były następujące:

– alkoholizm – 5
– pobyt w więzieniu – 2
– choroba – 4
– niezaradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych – 8
– wielodzietność – 1
– niezaradność w połączeniu ze śmiercią matki – 2

Ponadto w Powiecie Przeworskim działa jedna zawodowa rodzina zastępcza o charakterze pogotowia rodzinnego.

ANALIZA SWOT Programu opieka nad dzieckiem i rodziną

Proponowane działania na lata 2005-2015
dla trzech celów strategicznych Powiatowego Programu Opieki nad Dzieckiem i Rodziną